ALS heeft een onzeker verloop
ALS heeft bij iedereen een ander verloop. Bij sommige mensen gaat het snel achteruit, bij anderen langzaam. Sommigen hebben meer problemen met lopen, terwijl anderen juist problemen van de armen of handen hebben en weer anderen meer moeite met spreken en slikken. Door deze variatie van het ziektebeeld is het moeilijk om mensen met ALS een betrouwbaar toekomstperspectief te geven, wat de onzekerheid voor hen en hun naasten vergroot. Daarnaast maakt de grote variatie het moeilijk om aan te tonen dat een behandeling effectief is. Dit zorgt er mede voor dat, ondanks grote inspanning en tientallen medicijnstudies, ALS momenteel nog steeds een ziekte is die veel te slecht behandelbaar is. Bij de ontwikkeling van medicijnen en het schetsten van een toekomstperspectief voor mensen met ALS en hun naasten is het daarom van groot belang om rekening te houden met de persoonlijke factoren, om op die manier te zorgen voor een goede afstemming van de zorg en behandeling op het individu. Dit is echter momenteel nog niet goed mogelijk omdat betrouwbare voorspelmodellen voor ALS veelal ontbreken.
Betrouwbare voorspelmodellen zijn noodzakelijk voor een persoonlijke aanpak
Onzekerheid over het verloop van ALS kan verminderd worden met voorspelmodellen. Hoe beter het voorspellend vermogen van een model is, hoe meer onzekerheid weggenomen kan worden. Een goed voorbeeld hiervan is het “European Network to Cure ALS (ENCALS) survival prediction model”. Dit model is recent ontwikkeld en extern gevalideerd en heeft momenteel meer dan 1.300 geregistreerde internationale gebruikers en wordt wereldwijd toegepast. Omdat aangetoond is dat dit model de opzet en kracht van medicijnstudies aanzienlijk kan verbeteren, maken steeds meer medicijnstudies gebruik van dit voorspelmodel. Daarnaast kunnen voorspelmodellen helpen om subgroepen die wel goed op een behandeling reageren (responders) te onderscheiden van subgroepen die niet goed op een behandeling reageren (non-responders). Dit project zal gericht zijn op voorspelmodellen voor 3 belangrijke uitkomsten: overleving, ziekteprogressie en ziektestadium.
Voorspelling van overleving
Het “ENCALS survival prediction model” is door ons ontwikkeld en is momenteel het beste model om de overleving van mensen met ALS te voorspellen. Toch is er nog aanzienlijke ruimte voor verbetering. Hoe meer variatie verklaard kan worden door een voorspelmodel, hoe beter het werkt en hoe efficiënter nieuwe (medicijn)studies gemaakt kunnen worden. Met het “ENCALS survival prediction model” is aangetoond dat het mogelijk is om de overleving te voorspellen. In de tussentijd zijn nieuwe variabelen ontdekt die de voorspelling van de overleving waarschijnlijk nog beter kunnen maken en daarom is het nu tijd om een geoptimaliseerd “ENCALS survival prediction model” te maken. Dit zal gericht zijn op voorspellers die makkelijk te verzamelen zijn en mensen met ALS weinig tot geen ongemak opleveren.
Voorspelling van ziekteprogressie
”Hoe snel gaat de ziekte achteruit?” is een veelgehoorde vraag en is momenteel zeer moeilijk te beantwoorden omdat de variatie tussen mensen met ALS groot is. Daarnaast is achteruitgang in de praktijk best moeilijk te meten en er bestaat geen goed voorspelmodel. De mate van achteruitgang is ook een belangrijke uitkomst in medicijnstudies, maar onder andere door de grote variatie is het moeilijk om met deze uitkomst een effect van een behandeling aan te tonen. Om dit te compenseren zijn extra grote aantallen deelnemers aan medicijnstudies nodig waardoor het zoeken naar effectieve behandelingen vertraging oploopt. Door de achteruitgang beter te meten en voorspelbaar te maken kan veel variatie tussen mensen weggenomen worden. Dit helpt onzekerheid bij mensen met ALS en hun naasten te verminderen en helpt tegelijkertijd ook om medicijnstudies krachtiger te maken waardoor er betere medicijnstudies gedaan kunnen worden.
Voorspelling van ziektestadium
Voor mensen met ALS is het vaak belangrijk om te weten in welk ziektestadium ze zich bevinden en dit is ook belangrijk voor het afstemmen van de juiste behandeling op de juiste persoon. Mensen in meer gevorderde stadia van de ziekte hebben andere behandelingen nodig dan mensen die nog in een minder gevorderd stadium van de ziekte zitten. Het ziektestadium kan ook in onderzoek naar medicijnen gebruikt worden. Een medicijn wat ervoor zorgt dat iemand langer in een minder gevorderd stadium van de ziekte blijft, verdient de voorkeur boven een medicijn dat vooral effect heeft tijdens meer gevorderde stadia van de ziekte. Daarnaast kunnen medicijnen alleen in een bepaald stadium van de ziekte effectief zijn en daarbuiten niet of zelfs gevaarlijk. Kortom, het betrouwbaar bepalen en voorspellen van het ziektestadium is essentieel voor het vinden van meer gepersonaliseerde behandelingen.
Internationale samenwerking
Voor het maken en valideren van voorspelmodellen is veel data nodig. Door internationaal samen te werken is het mogelijk om deze hoeveelheid data te verzamelen. Hier heeft het ALS Centrum ruime ervaring mee. Zo is voor het ontwikkelde en gevalideerde “ENCALS survival prediction model” bijvoorbeeld samengewerkt met 13 andere ALS centra uit heel Europa en deden er aan dat onderzoek meer dan 11.000 mensen met ALS mee. Voor dit project zal opnieuw worden samengewerkt met onderzoekers over de hele wereld om zo betrouwbare en nauwkeurige voorspelmodellen te ontwikkelen.
Implementatie in medische zorg en medicijnstudies
Een voorspelmodel heeft pas echt waarde als het in de praktijk gebruikt wordt. Daarom dient ook voor een goede implementatie in de medische zorg en medicijnstudies te worden gezorgd. Hieronder valt het online publiceren van het model, presentaties op congressen en zo nodig trainingen voor het gebruik ervan. Het doel is om op deze manier wereldwijd mensen met ALS en onderzoekers te laten profiteren van de voordelen van de ontwikkelde voorspelmodellen.
Aanvrager project: ALS Centrum Nederland